Haberde yer alan diğer detaylara baktığımızda 5 bin 980 tonluk bir altın potansiyeli olduğunu görüyoruz. Ayrıca:
Dünya altın üretiminde Türkiye’nin payı yüzde 1’e yaklaşırken, 2024 yılında ülkenin altın ithalatı 222 tona çıktı.
Son 25 yılda üretilen toplam altın miktarı ise 520 tonla sınırlı kaldı.
2024’te altın ithalatı 17 milyar doları aşarken, aynı yıl dünya genelinde 3 bin 600 ton altın üretildi.
Türkiye’de maden ithalatının toplam ithalat içindeki payı yüzde 12,6, maden ihracatının toplam ihracat içindeki payı ise yüzde 1,5 seviyesinde bulunuyor.
Bu bilgiler ışığında Sakarya Milletvekili Ümit Dikbayır’ın sosyal medya üzerinden dikkat çektiği konuya bakalım:
“Uşak’ta 250 bin kişi 11 milyon m³ su tüketti.
Kanadalı şirkete ait Tüprag Altın Madeni 12 milyon m³ su tüketti.
Sonuç: Uşak’ta barajlar kurudu, şehre günde 6 saat su verilebilecek.
Bir maden, koca şehrin suyundan daha fazlasını içti.
Altın Kanada’ya gitti, Uşak susuz kaldı.”
Ümit Dikbayır’ın belirttiği rakamlar çok ciddi olmakla beraber ülke genelinde düşünüldüğü zaman ortaya daha vahim bir tablo çıkıyor…
ALTIN MADENİ İLE SU TÜKETİMİNİN İLGİSİ
Altın madenciliği, dünyada en yüksek su tüketimine sahip sektörlerden biri; Bilimsel araştırmalar, 1 gram altın üretmek için ortalama 2 ila 3 ton suyun harcandığını ortaya koyuyor. Bu oran, kullanılan yönteme ve madenin jeolojik yapısına göre değişiklik gösterse de, özellikle siyanür liçi* adı verilen yöntemde su ihtiyacı katlanarak artıyor. Cevherin ezilmesi, yıkanması ve altının ayrıştırılması için gerekli olan su miktarı yalnızca tüketimi artırmakla kalmıyor, aynı zamanda atık havuzlarında ağır metaller ve kimyasallar ile birleşerek çevresel risk yaratıyor.
(*Siyanür liçi, kayalardan altını ayırmak için siyanürlü suyun kullanıldığı, altını çözüp geri kazandıran bir madencilik yöntemi)
Dünya genelinde yapılan çalışmalara göre, büyük ölçekli bir altın madeni yılda milyonlarca metreküp su harcıyor. Örneğin, Latin Amerika’da 200 bin nüfuslu bir şehrin yıllık içme suyuna denk miktarda su, tek bir altın madeni tarafından tüketilebiliyor. Bunun sonucu olarak yeraltı su seviyeleri düşüyor, tarımsal sulama kaynakları azalıyor ve ekosistemler geri dönüşsüz biçimde etkileniyor.
TÜRKİYE’DE DURUM NE
Ülkemizde de tablo pek farklı değil; Uşak Kışladağ Altın Madeni üzerine yapılan akademik incelemeler, tesisin yıllık su tüketiminin çevredeki barajların kapasitesine yakın seviyelere ulaştığını gösteriyor. Yalnızca 250 bin kişinin bir yılda kullandığı suyun üzerinde bir miktarın, tek bir maden tarafından tüketildiği raporlanmış durumda. İzmir Efemçukuru ve Erzincan Çöpler gibi sahalarda da benzer eleştiriler mevcut; bu bölgelerde altın madenciliği hem su tüketimi hem de su kalitesi üzerinde baskı yaratıyor.
su kalitesi üzerinde baskı yaratıyor.
TÜRKİYE’DE FAALİYET GÖSTEREN KANADALI MADEN ŞİRKETLERİ
Kanadalı altın şirketleri, kendi ülkelerinde sıkı çevre yasaları ve kamuoyu baskısı nedeniyle büyük ölçekte madenler açamıyor ve soluğu Türkiye gibi cevherlerde alıyor, deyim yerindeyse ülkenin dibini kazıyor…
Peki bu şirketler hangileri, araştırmayı yaparken yapay zekadan da yardım alarak listeledik:
1. ELDORADO GOLD – TÜPRAG
Merkezi Vancouver’da olan Eldorado Gold, Kanada sınırları içinde faal bir altın madeni işletmesi bulundurmuyor. Yunanistan, Romanya ve Brezilya’da faaliyet gösteren şirketin Türkiye’de iki sahası var:
Kışladağ Madeni (Uşak): Eldorado Gold’un Türkiye’deki %100 iştirakçisi Tüprag tarafından işletilen Uşak-Kışladağ Madeni açık ocak ve siyanürlü yığın liçi yöntemi kullanılıyor.
Efemçukuru Madeni (İzmir): Efemçukuru’nda yerin altındaki zengin altın damarları tünellerle çıkarılıyor, ardından flotasyon yöntemiyle bu altın yoğunlaştırılarak konsantre haline getiriliyor.
2. CENTERRA GOLD
Kendi ülkesi Kanada’da Mount Milligan Bakır‑Altın Madeni’ni işleten şirket Kayseri – Develi’de bulunan Öksüt Altın Madeni’nin de tamamına sahip. Rezerv yaklaşık 35 ton; yıllık üretim hedefi ise 5,5–6 ton civarında…
3. SSR MINING
Şirketin adını Türkiye’de Anagold Madencilik iştiraki ile birlikte İliç’teki Çöpler Altın Madeni faciasında duyduk. 9 işçinin hayatını kaybettiği olay sonrası Erzincan’daki faaliyetleri durdurulan Kanada merkezli şirket ayrıca Artvin’deki Hod Maden Projesi’ni 2023’te devraldı; Proje henüz gelişim aşamasında ve fizibilite çalışmaları devam ediyor.
SSR Mining kendi ülkesi Kanada’da Seabee Altın Madeni ile tek bir alanda üretimde bulunuyor.
4. ALAMOS GOLD
Türkiye’deki projelerini Doğu Biga Madencilik üzerinden yürüten Kanadalı şirket henüz üretime geçmedi ancak Çanakkale/Biga Yarımadası (Kirazlı, Ağı Dağı, Çamyurt) için çalışmalar yapıyor. Ruhsat ve orman izinlerinin yenilenmemesi nedeniyle yatırım tahkimi süreci başlatan Alamos Gold projeler için açık ocak ve yığın liçi analizlerini tamamladı, su altyapısı planlarını bitirdi.
Kendi ülkesi Kanada’da yalnızca Ontario’daki Island Gold Madeni’nde üretim yapıyor. Quebec için ise arama projeleri olduğu biliniyor.
5. MARIANA LIBERTY GOLD (ESKİ ADIYLA FRONTEER EURASIA)
Türkiye’de özellikle Çanakkale – Bayramiç bölgesindeki TV Kulesi sahasında liberty gold ‘Fronteer Eurasia’ aracılığıyla arama ve geliştirme faaliyetleri yürüten şirketin ‘Fronteer Liberty’ aracılığıyla Doğu Truva, Kuzey Truva gibi bölgelerde de saha geliştirme aşamasında faaliyette bulunduğu biliniyor.
Kanada merkezli bir şirket olsa da, ülkesi Kanada içinde altın madeni işletme faaliyeti yürütmüyor.
6. TECK RESOURCES
Kanada merkezli bir diğer şirket Teck’in Türkiye’deki altın sahalarından bazılarında geçmişte aktif işleri vardı; Dagi ve Kirazlı’daki projeleri Alamos’a devretti.
Liberty Gold ile ortak olarak Türkiye’de arama/geliştirme çalışmaları sürdürdüğü biliniyor.
Teck Resources kendi ülkesi Kanada’da özellikle Highland Valley Copper ve Trail Operations gibi tesislerle aktif madencilik ve metal işleme faaliyetleri yürütüyor.
7. AUREUS MINING
Kanada merkezli Aureus Minin’gin yüzde 55 hissesi MNG Gruba ait: Bu satın alma ile başlayan altın arama projelerinin Türkiye ile bağlantısının yalnızca stratejik ortaklık olduğu biliniyor.
Özetle; Kanadalı şirketler, kendi ülkelerinde sıkı çevre yasaları ve kamuoyu baskısı nedeniyle geniş ölçekli siyanürlü altın madenciliği yapamazken, Türkiye’de aynı yöntemlerle milyonlarca ton kayayı işleyip su kaynaklarını hızla tüketiyor.
Sakarya Milletvekili Ümit Dikbayır’ın gündeme getirdiği Uşak örneği, buzdağının yalnızca görünen kısmı…
Gözde Sula
